Człowiek w relacji do zwierząt, roślin i maszyn w kulturze. T. 2: Od humanizmu do posthumanizmu

Data publikacji: 01/06/2015

Opublikowano w: Książki

Odsłon: 6214

Komentarze:

Człowiek w relacji do zwierząt, roślin i maszyn w kulturze. T. 2: Od humanizmu do posthumanizmu - AnimalStudies.pl

Człowiek w relacji do zwierząt, roślin i maszyn w kulturze. T. 2
Od humanizmu do posthumanizmu – AnimalStudies.pl

Publikacja Człowiek w relacji do zwierząt, roślin i maszyn w kulturze to dwutomowa monografia, będąca zbiorem tekstów wielu autorów i autorek z kręgu studiów nad zwierzętami (animal studies). Stawiając pytanie o ludzkie relacje ze zwierzętami, autorzy i autorki przemierzają intelektualną drogę od humanizmu do post- i transhumanizmu. Analizują kulturę w różnych aspektach relacji na linii człowiek–zwierzę, człowiek–roślina i człowiek–maszyna. Przyglądają się tendencji do kwestionowania w kulturze uprzywilejowanej pozycji człowieka, pytają o kondycję człowieka i granice człowieczeństwa. Odwołują się do zróżnicowanych kategorii inności i odmienności, jednocześnie szukając tego, co wspólne dla różnych bytów. Monografia doskonale oddaje interdyscyplinarność studiów nad zwierzętami. Teksty w niej zgromadzone są pokłosiem I Międzynarodowej Interdyscyplinarnej Konferencji Naukowej z cyklu Człowiek – Inny/Obcy Byt, na temat: “Człowiek w relacji do zwierząt, roślin i maszyn w kulturze. Aspekt posthumanistyczny i transhumanistyczny”.

Tytuł: Człowiek w relacji do zwierząt, roślin i maszyn w kulturze. T. 2. Od humanizmu do posthumanizmu
Redakcja naukowa: Justyna Tymieniecka-Suchanek
Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
Miejsce wydania: Katowice
Rok wydania: 2014
Liczba stron: 440
ISBN: 978-83-226-2272-8

Opis książki na stronie wydawnictwa: http://wydawnictwo.us.edu.pl/node/8842

Spis treści (rozwiń)

Słowo wstępne (Justyna Tymieniecka-Suchanek) 9

Między mitologią a folklorem

ИННА ШВЕД – Archaiczny model “człowiek – nie-ludzkie formy życia” i posthumanizm 15

OLGA KIELAK – Ludowe rytuały wobec zwierząt domowych. Przykład KROWY 33

W literackim krajobrazie (nie)organicznych bytów wielorakich

BRYGIDA PUDEŁKO – Bird Imagery in Turgenev’s A Sportsman’s Sketches and Conrad’s The Mirror of the Sea 49

MONIKA RZECZYCKA – Minerał – roślina – zwierzę – człowiek. Spirala „kosmicznej ewolucji” w rosyjskim piśmiennictwie ezoterycznym początku XX wieku 62

PAWEŁ PASIEKA – Bestiarium Franza Kafki 72

DOMINIK ANTONIK – Zwierzęta Brunona Schulza. Ku nieobliczalnym wymiarom istnienia 94

PAULINA MALICKA – W poetyckim zoo Eugenia Montalego 108

MONIKA I. ZIELIŃSKA – Człowiek – las – zwierzę w opowieści-bajce Borisa Siergunienkowa Leśny koń 123

JAROSŁAW WACH – Współistnienie ludzi i zwierząt w epice Wiesława Myśliwskiego – analiza relacji międzygatunkowych 133

ANETA CHMIEL – Świadectwo pewnego malakologa. Figura ślimaka w powieści Vincenza Consola Uśmiech nieznanego marynarza 149

GRAŻYNA PIETRUSZEWSKA-KOBIELA – Poświatowska posthumanistyczna? 160

IWONA GRALEWICZ-WOLNY – Fatyga łodygi. Wisława Szymborska wobec milczenia roślin 177

IRENA GÓRSKA – Człowiek wobec tego, co nie-ludzkie, w twórczości Wisławy Szymborskiej i Tadeusza Różewicza 187

KATARZYNA ARCISZEWSKA – Symbolika przemiany człowieka w zwierzę we współczesnej literaturze rosyjskiej 204

ОЛЬГА ГАВРИЛИНА – «Освоение» мира машин в русской женской прозе конца XX века 218

MARIA DĄBROWSKA-CZOCH – Jadąc do Răşinari 229

ANNA N. WILK – Kot-ofiara i koza-zbawca, czyli odwrócenie symboliki zwierzęcej w Okresie dojrzewania Anny Starobiniec 242

MONIKA BŁASZCZAK – Dramatyczne twory „niby-ludzkie” 250

O przekraczaniu antropocentrycznych granic w filozofii

AGATA KŁOCIŃSKA – Relacja ja – Ty z bytami nieosobowymi. Filozofia Martina Bubera jako myśl prekursorska wobec posthumanizmu 269

KRZYSZTOF KROPACZEWSKI – Wschodniosłowiańskie interpretacje tendencji posthumanistycznych w kontekście rosyjskiego kosmizmu 281

KATARZYNA RYBIŃSKA – Rozważania Emila Ciorana na temat: „Dlaczego nie miałbym zamienić się z kwiatem?” 296

JUSTYNA SCHOLLENBERGER – Przestrzenie ko-egzystencji – dyskurs posthumanizmu wobec tezy o relacyjnym sposobie istnienia 311

JOANNA FRĄCKOWIAK – Biokomunikacja: możliwości porozumienia w stawaniu się ze zwierzętami 324

MICHAŁ KASPRZAK – Autoteliczni nie-ludzie 332

Wokół sztuki

PAWEŁ MARCINKIEWICZ – Estetyka natury w malarstwie i sztukach wizualnych: krótki rys historyczny 347

EWA SZKUDLAREK – „Muszki wokół lampy” – estetyka owadziego świata w twórczości Stanisława Ignacego Witkiewicza 361

MAŁGORZATA LISZEWSKA – Ludzkie, pozaludzkie i odczłowieczone. Wizerunki obcości jako projekcje ludzkich lęków i źródła fascynacji 376

EWELINA WALĄG – Genesis z naturykultury. Filtrowanie światów 388

Nowe zagadnienia z zakresu prawa

KAMIL MUZYKA – Zarys prawa w odniesieniu do sztucznych inteligencji i osób emulowanych 401

Zwierzęta w powojennej historii wojskowości

IRENEUSZ BIENIECKI – Potrzeba chwili czy wyższa konieczność? Szkolenie i wykorzystanie psów służbowych w ochronie granicy w latach 1945–1991 w świetle dokumentów Wojsk Ochrony Pogranicza 411

Noty o Autorach 423

Indeks osobowy 429

Ze wstępu (rozwiń)

Posthumanistyczna tradycja odrzuca tezę podziału uniwersum na świat Natury i świat Człowieka, jako umowny, sztuczny, niefunkcjonalny i bezzasadny. W świetle najnowszych odkryć nauki paradygmat o zwierzęciu, któremu odmawiano zdolności do świadomego odczuwania bólu, myślenia, (samo)świadomości, nie ma już racji bytu i nie może być dłużej bezkrytycznie akceptowany. Człowiek opuścił homocentryczny piedestał wyższości nad innymi bytami organicznymi (biocentryzm, ekocentryzm, zoocentryzm) i nieorganicznymi (transhumanizm), by zająć równorzędne z nimi miejsce.

Różne oblicza posthumanizmu końca lat 90. XX wieku (Elizabeth Grosz, Bruno Latour, Donna Haraway, Andrew Pickering, Nikolas Rose, Wolfgang Welsch, Cary Wolfe, Rosi Braidotti, Manuel De Landa, Katherine Hayles i inni), z udziałem interdyscyplinarnych dziedzin nauki z pogranicza humanistyki i przyrodoznawstwa (etologia kognitywna, ekologia, etyka środowiskowa, ekofilozofia, ekoetyka, bioetyka, etyka ochrony zwierząt, zoosemiotyka i inne), które ukształtowały nową gałąź wiedzy, tzw. studia nad relacjami ludzi i zwierząt (human – animal studies), pod sztandarem kopernikańskiego przewrotu w etyce (Peter Singer, Tom Regan, Paul Taylor i inni), doprowadziły nie tylko do przedefiniowania podmiotowości człowieka, ale też do prób zdefiniowania podmiotowości bytów naturalnych, odbudowania i przewartościowania relacji między podmiotami ludzkimi i nie-ludzkimi.

Pytanie o relacje między tym, co ludzkie, a tym, co zwierzęce, podejmują w myśli zachodnioeuropejskiej oraz amerykańskiej: Giorgio Agamben, Dominic LaCapra, Jacques Derrida czy Donna Haraway, natomiast we wschodnioeuropejskiej – Tatiana Pawłowa, Władimir J. Borejko, Oleg Kulik, Tatiana Goriczewa, Jolanta Brach-Czaina, Krystyna Wilkoszewska, Monika Bakke, Ewa Domańska, Jan Białocerkiewicz, Dariusz Czaja oraz wielu innych. (…)

Autorzy, podejmując temat relacji człowieka w stosunku do nie-ludzkich form życia, do ludzkiego bios/zoe i maszyn, mieli na celu poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, czy zyskał on popularność jako odrębny nurt zwany bioartem i sztuką postgatunkowizmu wyłącznie w nowoczesnej kulturze popularnej i sztuce (sztuka robotyczna, film, performance, fotografia, instalacja wizualna/
dźwiękowa, rysunek, grafika), czy kształtuje on swoje indywidualne oblicze również w literaturze, filozofii i nauce.

Artykuły obejmują interdyscyplinarną problematykę, znacznie szerszą od konwencji wybranych zagadnień post- i transhumanizmu w literaturze i sztuce. Ten temat ogarnia bardzo szerokie spektrum badawcze odpowiadające zbiorowi tekstów, które zostały tutaj zamieszczone. Rozległość ta nie powinna jednak dziwić, ponieważ zestawienia kwestii relacji człowieka do zwierząt (czy w ogóle innych istot żywych) oraz zagadnienia powiązań człowieka z bytami technologicznymi w wielu opracowaniach sąsiadują z sobą i w pewnych aspektach ujawniają podstawowy problem, który stanowi centrum tego rodzaju refleksji: namysł nad granicami człowieczeństwa, kondycją człowieka i jego stosunku do innych bytów. Myślenie to wyrasta z tradycji penetrowania wielorakich kategorii inności, obcości, odmienności, ale odwołuje się też do holistycznych koncepcji człowieka i świata.

 

 

Człowiek w relacji do zwierząt, roślin i maszyn w kulturze. T. 2: Od humanizmu do posthumanizmu - AnimalStudies.pl