Aspekt posthumanistyczny i transhumanistyczny. Tom 1
Tytuł: Człowiek w relacji do zwierząt, roślin i maszyn w kulturze. Aspekt posthumanistyczny i transhumanistyczny. Tom 1
Redakcja naukowa: Justyna Tymieniecka-Suchanek
Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
Miejsce wydania: Katowice
Rok wydania: 2014
Liczba stron: 408
ISBN: 978-83-226-2271-1
Opis książki na stronie wydawnictwa: http://wydawnictwo.us.edu.pl/node/8832
Spis treści:
Spis treści (rozwiń)
Trzecia kultura i nowy paradygmat: bio-logiczność w humanistyce
PIOTR SKUBAŁA – Czy odkrycia nauk biologicznych mogą zmienić nasz stosunek do zwierząt? 17
ZBIGNIEW WRÓBLEWSKI – Subiektywność i mechanizm. Działanie i zachowanie ludzi i zwierząt w świetle antropologii porównawczej 31
JACEK LEJMAN – Racjonalność zwierząt wobec kryteriów ludzkiej racjonalności 44
DARIUSZ LISZEWSKI – Współczesne łowiectwo w perspektywie posthumanistycznej 60
Teorie i systemy filozoficzne
MACIEJ OŻÓG – Oblicza zoe-filii. Nowe interpretacje dychotomii bios/zoe we współczesnej humanistyce 79
DOMINIKA DZWONKOWSKA – Od antropocentryzmu do ontocentryzmu – współczesne propozycje dyskursu praw bytów pozaludzkich 91
PAWEŁ NIERODKA – Człowiek w relacji do bytów technicznych w koncepcji filozoficznej Józefa Bańki 105
ŁUKASZ KOŁOCZEK – Czy maszyny mogą umierać? 122
MARCIN CZERWIŃSKI – Pomiędzy etyką a estetyką transgatunkową. Od Agambena – przez sztukę – do Welscha 138
DARIUSZ GZYRA – Przykłady krytyki współczesnych teorii praw zwierząt 150
MICHAŁ KOZA – Śladem różnicy. Dekonstrukcja granicy między człowiekiem a zwierzęciem w filozofii Jacques’a Derridy 163
W kręgu literackich wyobrażeń
IWONA OSTASZEWSKA – Aspekt transhumanizmu w opowieści A. i B. Strugackich “Fale tłumią wiatr” 173
KATARZYNA GADOMSKA – Post- i transhumanistyczne wizje człowieka we francuskojęzycznej fantastyce: tradycyjnej i „nowej” 184
ALFIJA SMIRNOWA – Idea zoocentryzmu w naturfilozoficznej prozie lat 1960–1980 194
MAŁGORZATA RUTKOWSKA – Odmienna świadomość? Zwierzę jako narrator w powieściach V. Klinkenborga i Ch. Sieberta 208
JOLANTA GREŃ-KULESZA – Ludzkie i nie-ludzkie w człowieku współczesnym. Próba oglądu Higieny L. Pietruszewskiej z perspektywy posthumanistycznej 219
MARTA NIEDZIELA-JANIK – Ryby głosu nie mają. Żywa istota a pokarm w opowiadaniu Niny Sadur Sum-z–wąsem 229
ANDRZEJ POLAK – Ludzki robot, nieludzki człowiek. S.N.U.F.F. (2011) Wiktora Pielewina 244
WERONIKA GÓRSKA – Zabić człowieka czy zwierzę? O powieści Olgi Tokarczuk Prowadź swój pług przez kości umarłych 257
BARBARA KORNACKA – Protetyczna męskość, mechaniczna kobiecość i człowiek-ryba. Wariacje na temat implantacji i transplantacji w prozie Niccolò Ammanitiego 267
MIROSŁAWA MICHALSKA-SUCHANEK – Tematyka zwierzęca w twórczości poetyckiej i myśli filozoficznej Stanisława Czerniaka 279
KATARZYNA SZUMLAS – Dekonstrukcja antropocentryzmu w monodramie Koniec półświni Helmuta Kajzara 293
WIOLETTA WIŚNIEWSKA – Posthumanizm utopią literatury? Problem (nie)obecności perspektyw posthumanistycznej i transhumanistycznej w polskich badaniach nad literaturą 304
Między sztuką a kulturą popularną
AGNIESZKA NIERACKA – Feministyczne re-konstrukcje kobiecości. Hannah Höch – Frances Leeming – Lynn Hershman Leeson 325
KATARZYNA ZDANOWICZ-CYGANIAK – „Potwór” – tożsamość – produkt 337
RYSZARD W. KLUSZCZYŃSKI – Sztuka tworząca sztukę. Z rozważań nad estetyką posthumanistyczną 349
BARTOSZ KŁODA-STANIECKO – Ja, Cyborg. Trzy porządki, jeden byt. Podmiot jako fuzja biologii, kultury i technologii 362
AGNIESZKA DĘSOŁ – Społeczna recepcja dyskusji bioetycznych w nowych obszarach sztuki. Bioart i specimen art 373
MONIKA ŻÓŁKOŚ – Portret owada. Sztuka Cornelii Hesse-Honegger 383
Noty o Autorach 391
Indeks osobowy 397
Ze wstępu (rozwiń)
Różne oblicza posthumanizmu końca lat 90. XX wieku (Elizabeth Grosz, Bruno Latour, Donna Haraway, Andrew Pickering, Nikolas Rose, Wolfgang Welsch, Cary Wolfe, Rosi Braidotti, Manuel De Landa, Katherine Hayles i inni), z udziałem interdyscyplinarnych dziedzin nauki z pogranicza humanistyki i przyrodoznawstwa (etologia kognitywna, ekologia, etyka środowiskowa, ekofilozofia, ekoetyka, bioetyka, etyka ochrony zwierząt, zoosemiotyka i inne), które ukształtowały nową gałąź wiedzy, tzw. studia nad relacjami ludzi i zwierząt (human – animal studies), pod sztandarem kopernikańskiego przewrotu w etyce (Peter Singer, Tom Regan, Paul Taylor i inni), doprowadziły nie tylko do przedefiniowania podmiotowości człowieka, ale też do prób zdefiniowania podmiotowości bytów naturalnych, odbudowania i przewartościowania relacji między podmiotami ludzkimi i nie-ludzkimi.
Pytanie o relacje między tym, co ludzkie, a tym, co zwierzęce, podejmują w myśli zachodnioeuropejskiej oraz amerykańskiej: Giorgio Agamben, Dominic LaCapra, Jacques Derrida czy Donna Haraway, natomiast we wschodnioeuropejskiej – Tatiana Pawłowa, Władimir J. Borejko, Oleg Kulik, Tatiana Goriczewa, Jolanta Brach-Czaina, Krystyna Wilkoszewska, Monika Bakke, Ewa Domańska, Jan Białocerkiewicz, Dariusz Czaja oraz wielu innych. (…)
Autorzy, podejmując temat relacji człowieka w stosunku do nie-ludzkich form życia, do ludzkiego bios/zoe i maszyn, mieli na celu poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, czy zyskał on popularność jako odrębny nurt zwany bioartem i sztuką postgatunkowizmu wyłącznie w nowoczesnej kulturze popularnej i sztuce (sztuka robotyczna, film, performance, fotografia, instalacja wizualna/
dźwiękowa, rysunek, grafika), czy kształtuje on swoje indywidualne oblicze również w literaturze, filozofii i nauce.
Artykuły obejmują interdyscyplinarną problematykę, znacznie szerszą od konwencji wybranych zagadnień post- i transhumanizmu w literaturze i sztuce. Ten temat ogarnia bardzo szerokie spektrum badawcze odpowiadające zbiorowi tekstów, które zostały tutaj zamieszczone. Rozległość ta nie powinna jednak dziwić, ponieważ zestawienia kwestii relacji człowieka do zwierząt (czy w ogóle innych istot żywych) oraz zagadnienia powiązań człowieka z bytami technologicznymi w wielu opracowaniach sąsiadują z sobą i w pewnych aspektach ujawniają podstawowy problem, który stanowi centrum tego rodzaju refleksji: namysł nad granicami człowieczeństwa, kondycją człowieka i jego stosunku do innych bytów. Myślenie to wyrasta z tradycji penetrowania wielorakich kategorii inności, obcości, odmienności, ale odwołuje się też do holistycznych koncepcji człowieka i świata.
Agamben Ammaniti antropocentryzm Bańka bioart biologia cyborg Czerniak Czerwiński Derrida Dęsoł Dzwonkowska estetyka feminizm filozofia Francja Gadomska Górska Greń-Kulesza Gzyra Hesse-Honegger Höch Kajzar Katowice Klinkenborg Kluszczyński kobieta Kornacka Koza Kołoczek książka Kłoda-Staniecko Leeming Leeson Lejman Liszewski literatura maszyna męskość Michalska-Suchanek Niedziela-Janik Nieracka Nierodka ontocentryzm Ostaszewska owady Ożóg Pielewin Pietruszewska podmiot poezja Polak posthumanizm prawa zwierząt robot rośliny Rutkowska ryba Sadur Siebert Skubała Smirnowa Strugacka Strugacki sztuka Szumlas teatr Tokarczuk transhumanizm Tymieniecka-Suchanek Welsch Wiśniewska Wróblewski Zdanowicz-Cyganiak zoe-filia zoocentryzm Żółkoś łowiectwo
Komentarze