Tygodnik “Przekrój” został założony w roku 1945 w Krakowie. W roku 2012 redaktorem naczelnym pisma był Roman Kurkiewicz. Wówczas właśnie ukazał się numer, którego tematem przewodnim były zwierzęta. Zaangażowanie ówczesnej redakcji w tematykę dotyczącą etyki postępowania człowieka wobec reszty zwierząt objawiło się także patronatem nad Tygodniem Weganizmu, coroczną imprezą organizowaną przez Stowarzyszenie Empatia.
ISSN: 0033-2488
Czas i miejsce wydania: Warszawa 10 kwietnia 2012
Projekt okładki: Balbina Bruszewska
Niektóre teksty można przeczytać on-line (obecnie na stronach Rzeczpospolitej):
PRZEKRÓJ - Zwierzę też człowiek - wypisy z artykułów (rozwiń)
Zwierzęta mają taki status, jaki jest wygodny dla ludzi. Dotyczy to również dużej części środowiska działającego na rzecz zwierząt. Gdyby rzeczywiście chcieć je uznać za moralnie ważne, trzeba by spojrzeć na zwierzęta jako indywidua z unikatowymi biografiami, zdolne do cierpienia. Następnie trzeba by przyznać, że są to istoty, które chcą i mają prawo żyć, potem zacząć mówić o nich innym językiem. W efekcie praktyka społeczna relacji z innymi zwierzętami byłaby skrajnie różna od obecnej. Nie pytalibyśmy, jak je wykorzystywać, tylko czy to robić.
Przemysły wykorzystujące zwierzęta na gigantyczną skalę, korporacje będące doskonałą realizacją hasła prymatu ekonomii nad etyką, reklama manipulująca wizerunkiem zwierząt i tworząca wyimaginowane potrzeby, system edukacji bez ambicji nauczania krytycznego myślenia, Kościół stawiający grubą kreskę pomiędzy ludźmi i resztą zwierząt – wszyscy ci potężni gracze tworzą z premedytacją etyczny matrix. Żeby przejrzeć na oczy, trzeba dostać obuchem w głowę lub pojawić się w odpowiednim miejscu wśród przekonujących ludzi.
Wykorzystywanie zwierząt jest jednocześnie wszechobecne i niewidoczne. Owszem, doskonale widać jego końcowe efekty, przedstawiane jako niezbędne, ale nie widać – że użyję staroświeckiego słowa – prawdy o tym, jakim kosztem powstają. A jest nią uprzedmiotowienie, ból, strach, stres, cierpienie i śmierć. A wszystko to nie jest konieczne, czego dowodzi niepasująca do układanki obecność zdrowych i usatysfakcjonowanych weganek i wegan.
Tytuł: Jak zjeść zwierzę?
Dieta mięsna wymaga psychologicznej gimnastyki. Zanim zjemy kotlet, wznosimy mur oddzielający nas od zwierząt
Zwierzęta są takie jak my. Nie pod każdym względem, oczywiście, ale zasadnicza różnica między nami a nimi, do której przekonywali nas XIX-wieczni uczeni, po prostu nie istnieje. Dziś znów przywołuje się Karola Darwina, który wbrew duchowi epoki twierdził, że różnica między człowiekiem a zwierzętami jest co najwyżej kolejnym krokiem w rozwoju kompetencji umysłowych. Wystarczy przyjrzeć się zachowaniom agresywnych szympansów czy pokojowych i egalitarnych bonobo, by pojąć, jak bardzo jesteśmy podobni do innych naczelnych. Wiele spośród ssaków naczelnych zachowuje się empatycznie, stosuje normy wzajemności, a po konflikcie dochodzi u nich do aktów pojednania. Szympansy odczytują intencje partnerów i potrafią przyjąć ich perspektywę.
Tytuł: Delfin człowiekowi człowiekiem
Wysoko rozwinięte morskie ssaki, takie jak delfiny i wieloryby, powinny być objęte specjalną ochroną. Należy im się status osób, mimo że nie są ludźmi – mówią naukowcy
Morskie ssaki są wysoce inteligentne, mają osobowość i świadomość swojego istnienia, w związku z czym nie możemy eksploatować ich, jakby były surowcem – uznali zgodnie naukowcy, etycy i obrońcy praw zwierząt podczas konferencji American Association for the Advancement of Science w Vancouver. Winniśmy przyznać im prawa gwarantujące ochronę przed mordem, torturami, ograniczaniem wolności – takie, jakie mają ludzie. Istoty te bowiem są tak bardzo zaawansowane w rozwoju, że nie różnią się od nas na tyle znacząco, abyśmy mogli je traktować przedmiotowo. Ustalenia w Vancouver mają być pierwszym krokiem do przeforsowania nowych rozwiązań prawnych.
Tytuł: Za wolność naszą i waszą
Gdzie przebiega granica między zwierzęciem a człowiekiem? Współczesne spojrzenie na ten problem powinno dodatkowo uwzględnić kwestię: komu najbardziej zależy na tym, by ta granica pozostała nietknięta (i zewnętrzna wobec człowieka, nie zaś uwewnętrzniona, jak w ujęciach Jacques’a Derridy, Giorgio Agambena, Donny Haraway czy Elizabeth Grosz).
Problem praw ludzkich i nieludzkich jednostek: skąd pomysł, że ktokolwiek ma do czegokolwiek prawo, a jeśli już je ma, to czy nie powinien mieć także obowiązków? Innymi słowy, czy nasz język praw, do którego odwołuje się PETA, jest właściwym sposobem upominania się o los zwierząt?
O czym świadczy święte oburzenie niektórych homo sapiens na myśl, że częścią swoich przywilejów mieliby podzielić się z innymi zwierzętami? Czego się obawiają? Co to znaczy wypowiadać się w imieniu zwierząt? Czy mianując się rzecznikami natury, nie ugruntowujemy zachodniego (bo bynajmniej nie uniwersalnego) przekonania, iż natura sama w sobie jest niema? Jak poradzić sobie z antropomorficznym charakterem ludzkiego języka i postrzegania, a nawet – empatii? Używa się czasem określenia „miłośnicy zwierząt”. Ale czy ktokolwiek zapytał kiedyś zwierzęcia, czy ta miłość jest mu (lub jej) potrzebna?
PRZEKRÓJ - Zwierzę też człowiek - spis treści (rozwiń)
Jedno kochasz, drugie zjadasz 8
Codzienne decyzje dotyczące posiłku, ubioru czy rozrywki mogą być częścią pozytywnej ewolucji relacji człowieka z resztą zwierząt. Z Dariuszem Gzyrą, weganinem, współzałożycielem stowarzyszenia Empatia – rozmawia Magdalena Orlińska
Za wolność naszą i waszą 14
Amerykańskie oceanarium zostało pozwane za zmuszanie waleni do niewolniczej pracy. Ta sprawa przywołuje najważniejsze pytania dotyczące relacji człowieka z innymi zwierzętami – pisze Julia Fiedorczuk
Delfin człowiekowi człowiekiem 18
Wysoko rozwiniętym morskim ssakom należy się status osób, mimo że nie są ludźmi – mówią naukowcy oraz Olga Kowalik i Patrycja Dołowy
Zaimki w służbie ludzkości 20
Zwierzęta to dziś więźniowie naszych przyzwyczajeń. Nade wszystko jednak języka – pisze Emil Stanisławski
Jak zjeść zwierzę? 22
Zanim zjemy kotlet, wznosimy mur oddzielający nas od zwierząt – twierdzi Michał Bilewicz
(…)
Spółdzielczość: reaktywacja 28
Tania zdrowa żywność prosto od rolników, podział pracy, brak zysku. Spółdzielczość spożywcza to nie utopia – piszą Aleksandra Bilewicz i Tomasz Sikora
(…)
RECENZJE
Zanim usiądziesz do stołu
O tym, jak okrutnie traktuje się w Polsce zwierzęta hodowlane, opowiada film Łukasza Musiała i Adama Ptaszyńskiego „To tylko zwierzęta” – recenzja Joanny Ostrowskiej
aktywizm antropocentryzm Bilewicz Coetzee Costello delfin dieta Dołowy empatia etyka Fiedorczuk film Gzyra holocaust jedzenie język Kafka katolicyzm Kowalik Kurkiewicz Musiał Orlińska Ostrowska PETA prawa zwierząt Przekrój Ptaszyński schizofrenia moralna Sikora Stanisławski szowinizm gatunkowy waleń weganizm wegetarianizm
Komentarze